KURİKULUM LƏĞV OLUNSUN? BƏLKƏ GÜNAH "MÖTƏRİZƏ" İŞARƏSİNDƏDİR?!

Keçmiş Təhsil naziri, professor Firudin Cəlilov deyib: “Kurikulumu təhsilimizdən çıxarmaq lazımdır ki, şagirdlərimizin dili açılsın, onlar danışa bilsinlər".

Həqiqətənmi kurikulumu təhsilimizdən çıxarmaq lazımdır?

Təhsil-çoxparametrli, çoxməqsədli, çoxtərəfli elmi əsaslar üzərində inkişaf edən mürəkkəb prosesdir. Təhsilin məzmunu, quruluşu, müddəti, vasitə və yolları, metodologiyası, idarə olunması, qiymtləndirmə üsulları və qarşılıqlı əlaqə əsasında həyata keçirilən digər məsələlər mürəkkəbliyi təsdiq edən amillərdir. Bu mürəkkəb prosesi tənzimləmək və məqsədyönlü idarə etmək üçün elmə “kurikulum” analayışı gətirilib. Latın sözü olan “kurikulum”un dilimizə tərcüməsi “qaçış”, “yol”, “meydan”, “sahə” kimidir. Müasir pedaqogikada isə bu söz, əsasən, “fənnin öyrənilməsi prosesi” anlamında işlənir. Kurikulum sənəd kimi müxtəlif dövlətlərdə müxtəlif adlarda və anlamlarda işlədilir.

“Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunununda kurikulum anlayışı verilib.

Maddə 10. Təhsil proqramı (kurikulum)

10.1. Təhsil proqramı dövlət təhsil standartlarına uyğun ayrı-ayrı təhsil pillələri və səviyyələri üzrə təhsilin məzmununu və mənimsənilmə qaydalarını müəyyən edir.

Dünyanın bir çox inkişaf etmiş dövlətlərində təhsilin məzmunu mükəmməl kurikulumlar əsasında qurulub və yüksək nəticələr əldə olunub. Bizdə isə bu sənədlər tələsik, başdansovdu, alayarımçıq şəkildə hazırlanaraq məktəblərin istifadəsinə verilib. Yəni geriləmələrin səbəbini kurikulum anlayışının təhsilimizə gətirilməsində yox, onun qeyri-peşəkarcasına hazırlanmasında axtarmaq lazımdır.

Bu söz təhsilimizə gətirildikdən sonra hər şey dolaşdırıldı və məktəblərimizdə böyük çaşqınlıq yarandı. Təhsil haqqında qanunun müvafiq maddəsindən göründüyü kimi kurikulum sözü “təhsil proqramı (kurikulum)” kimi daxil edilib. Buradan belə çıxır ki, “kurikulum”la “təhsil proqramı” eyni anlayışlardır. Belə bir sual ortaya çıxır: “Kurikulum” əvəzinə hamı üçün anlaşıqlı olan və diləyatımlı “təhsil proqramı” ifadəsindən niyə istifadə etmirik? Gürcüstanda bu sözün əvəzinə “milli tədris planı”, Baltikyanı ölkələrdə “dərs proqramı”, Türkiyədə “təhsil proqramı” kimi ifadələr işlədilir. Qazaxstanda isə bu sözdən yalnız akademik səviyyədə, yəni elmi yazışmalarda istifadə olunur.

Təhsil haqqında Qanunda “kurikulum” sözünün mötərizə içərisində yazılmasından istifadə edərək onun ətrafında yaranmış xaosun qarşısını almaq olar. Konseptual sənəd kimi onun içərisinə məzmun standartları, təhsil alanların hazırlığına qoyulan tələblər, təlim texnologiyaları, qiymətləndirmə standartlar və cədvəlləri daxil edilir. Əslində bu sadalanların hər biri kurikulumun mühüm komponentləri hesab olunur. Belə olan halda bunun nəyi pisdir?

* * *

Konul Aydin

Biz islahatı təhsilə yalnız yeni anlayışlar gətirməklə aparırıq. ))

Mahir Bayram

Dəyərli aydınımız Etibar müəllim, bəri başdan deyim ki, sizin xüsusi vurğuladığınız "təhsil proqramı" ifadəsinin yerinə çox əndrəbadi "kurikulum" sözünü işlətməyimizə tutduğunuz iradda çox haqlısınız. Bəli, konkretlik yaratmaq məqamlarında "təhsil proqramı" sözündən sonra mötərizədə (kurikulum) yazmaq, daha məqsədəmüvafiq olardı. O ki qaldı təhsilimizə gətirilən bu kurikulum məsələsinə, sertifikasiya imtahanına haırlaşanda kurikuluma aid xeyli materiallar tapıb, oxumağa başladım. Anladığım bircə o oldu ki, təhsilimizin proqramı nə qədər bərbad gündədir. Bu qənaətə gəldim ki, bu kurikulum nəmənə şeydirsə, bunu ancaq praktikada mənimsəmək olar, elə-belə əzbərçiliklə yox. (Elə təhsilimizin belinə balta vuran yaradıcı qabiliyyətə yox, əzbərçiliyə qiymət verilməsi deyilmi?!) Bir sözlə, bizdə olmayan bu "əjdaha" kurikulum nədirsə, bunu ya xaricdən təcrübəsi olan müəllimlər gəlib bizə kurs keçməlidirlər, ya da bizim müəllimlər gedib təcrübəsi çox olan ölkələrdə öyrənməlidirlər...

Eflatun Yusifov

Təhsili inkişaf etdirmək üçün heç bir terminin gətirilməsinə ehtiyac yoxdur.Sadəcə bunlar peşəkarlıqdan uzaq məsələlərdir.Dilimizi qorumaq istəyiriksə qarşılığını tapmaq lazım idi,bir halda dilimizdə uyğun söz yoxdur,onda təhsil proqramı qalması daha uyğun idi.Müasir proqram heç vaxt nəticə verməyəcək ,buna bir neçə səbəb var.

1)Müasir proqram ciddi uyğun şərait tələb edir.

Müasir sinif otaqları,müasir kadr və doğru idarəçilik.

2)Dərsliklərin norma və tələblərə cavab verməməsi.

Bununda əsas səbəbi dərslik yazılmasındakı monopoliya və iqtisadi maraqlardır.Məs.5 və 6- cı sinif dərsliyini biri yazır,7 və 8- ci sinfi isə həmin dərsliklərdən xəbəri olmayan baçqa biri yazır.Sonrada loteriya oyunu kimi tender elan edib kefləri çəkəni qəbul edirlər.Dərsliyin yazılmasına ayırılan pulları israf edirlər.

3)Dərsliklərdə mövzuların yerini dəyişərək DİM ilə iş birliyi yaradaraq gündə bir sinif testi çıxarırlar ki, buda böyük pul oyunudur.Azı ildə 1 milyon test satışı olur.

4)Dərsliklərin yazılması akademik səviyyədə olmalıdır,bizdə isə 5-10 orta məktəb müəllimi yazır ki,bunlarda DİM in proqramı ilə uzlaşmır.

5)Nədənsə şəxsiyyətin yetişdirilməsi tələbi adı ilə tətbiq olunan proqramın tələbini dəyişib məktəblərin hər il ali məktəbə qəbul olan məzunkarını sayırlar.Sual olunur ki,əgər məktəb şəxsiyyət yetişdirisə ,onda nə üçün məktəbi bitirənlərin statistikası aparılmır ki,görək həmin məzunlardan neçə fazizi faydalı vətəndaş oldu.

6)Müəllimin normal əməkhaqqı olmalıdır ki, o dərsdən sonra bazarda kartof satmasın,gedib ciddi ədəbiyyatlar oxuyub özünü inkişaf etdirsin.Hansı müəllimin imkanı var ki, dərsən sonra 5 saat oturub ya dərs hazırlasın, ya kitab oxusun!

Əgər müəllim dərsdən sonra əlavə işləməsə o dolana bilməz,işlədikdə isə inkişaf edə bilməz.

Problemlər çoxdur ,məncə saymağın mənası yoxdur.Bunu saymaqdansa, bir masa təşkil olunmalıdır,konkret həll yolları təklif olunmalıdır.

Mən illər önctə təklif etdim ki, dərsliklərdə mövzular seçmə və ümumimolaraq qruplaşdırlmalıdır.Seçmə mövzular dərindən həmin fənni öyrənənlər üçün dərslik vasitəsilə əlçatan olmalıdır.Dərsliklərdə kifayət qədər sual nümunələri olmalıdır, şagird nə üçün əlavə xərc çəkib test almalıdır.Deyirlər ki, şagird dərsi sinifdə öyrənməlidir,evdə oynamalıdır.Əvvəla deyim ki, şagird dərsi sinifdə öyrənə bilməz,dərsi dərk edə bilər,anlaya bilər,məhz müəllimində əsas işi şagirdə dərsi öyrətmək deyil,anlatmaqdır,öyrənməyin yolunu öyrətməkdir,dərk etdirməkdir.

Buradan sual yaranır,bir haldakı şagird dərsi sinifdə öyrənib evdə işləməyəcəksə bu nə test bazarıdır,sinifdə bəyəm 45 dəqiqədə bu qədər vaxt varmı dərslikdən özgə resursa yönəlməyə.Nəticə budur ki, bizdə təhsildə reallıqlara söykənmirlər,fəlsəfi baxışlar kimi hərıdın bir sitat götürüb filosofluq edirlər.Təhsil real şəraitdə mövcud potenisalla, ciddi proqram və ciddi resurslarla inkişaf etməlidir.Hətta dərslik və dərs vəsaitləri ciddi nəzarətdə olmalıdır,senzuradan keçməlidir.Şübhəli məlumatlar,reallığı əks etdirməyən ,elmi cəhətdən uyğun olmayan məlumatlar dərslikdə olmamalıdır.Bunun üçün dərsliyə ciddi dövlət nəzarəti olmalıdır.

QEYD. Başlıqlar "Facebook" sosial şəbəkəsindəki başlıqla eynilik təşkil edir.