Astronomlar "Google"a qarşı: Kainat əsrinin tarixi internetin əsas problemlərini necə ifşa etdi

Google saytının ingilis dilində “kainatın yaşı” sorğusu üçün buraxılmasının nəticələri onu dezinformasiyada ittiham edən bir çox astronomları qəzəbləndirib. Məsələ burasındadır ki, axtarış sistemi bu sorğuya cavab olaraq 26,7 milyard illik cavab verməyə başlayıb ki, bu da ümumi qəbul edilmiş elmi qiymətləndirməyə ziddir.

Hər şey bir neçə gün əvvəl Ottava Universitetindən fizik Rajendra Qupta öz məqaləsini dərc etdikdən sonra başladı. O, kainatımızın necə təkamül etdiyinə dair standart nəzəriyyəni yenidən nəzərdən keçirdi və onun indiyə qədər düşünüldüyündən iki dəfə köhnə ola biləcəyi qənaətinə gəldi. Gupta öz qənaətini kosmosda uzun bir səyahət zamanı fotonların enerjisinin bir hissəsini itirə biləcəyi fərziyyəsinə əsaslanırdı. Bu təsir onların tezliyində dəyişikliyə səbəb olacaq ki, bu da bizim tərəfimizdən göy cisimlərinin spektrinin qırmızı sürüşməsi kimi müşahidə olunacaq. Öz növbəsində, bu o deməkdir ki, qalaktikalar əvvəllər düşünüldüyündən xeyli uzaqdadır və Kainatın yaşı mövcud hesablamalardan demək olar ki, iki dəfə böyükdür, 26,7 milyard ildir. Guptanın fikrincə, bu, müşahidə edilə bilən kainatın kənarındakı bir çox erkən qalaktikaların niyə bu qədər böyük və inkişaf etdiyini izah edə bilər. Axı, əgər onun təfsiri düzgündürsə, onların təkamül üçün bir neçə milyard il daha çox vaxtı var idi.

Quptanın nəşrinin ortaya qoyduğu maraqlı ehtimala baxmayaraq, başa düşmək lazımdır ki, söhbət bir nəfərin yazdığı bir məqalədən gedir. Kainatın yaşının 13,8 milyard il olduğu indiki təxmin, dünyanın ən yaxşı teleskoplarından istifadə edən və bir-birinin nəticələrini dəfələrlə yoxlayan on minlərlə alimin iştirak etdiyi onilliklər ərzində aparılan tədqiqatlara əsaslanır.

Onların hamısının dərindən yanıldığını güman etmək olarmı? Təbii ki, elm tarixində hamılıqla qəbul edilmiş nəzəriyyələrin yanlış kimi qəbul olunaraq yeni konsepsiya ilə əvəz edilməsi halları olub. Lakin hər dəfə bu, mövcud paradiqmanın yanlışlığını göstərən məlumatların tədricən toplanması kimi baş verirdi. Həm də başa düşmək lazımdır ki, belə fövqəladə miqyaslı iddia eyni qeyri-adi dəlilləri tələb edir, onun əldə edilməsi və təsdiqlənməsi ən azı illər çəkəcək. Yalnız bundan sonra mövcud modellərin səhv olduğunu söyləmək mümkün olacaq. Bəli, artıq dediyimiz kimi, elm tarixində belə nümunələr həqiqətən də olub. Ancaq eyni zamanda, unutmaq olmaz ki, sınaqdan uğurla keçən hər bir fundamental nəzəriyyə üçün heç bir təsdiqini almamış və indi heç kimin xatırlamayacağı minlərlə “sensasiyalı” fərziyyələr var.

Hər halda, Kainatın əsrinin tarixi məlumatın İnternetdə necə paylanmasına və ümumi qəbul edilmiş həqiqət kimi yüksək səslə istənilən məlumatı təqdim etməyə hazır olan mövcud axtarış alqoritmlərinin prinsiplərinə yaxşı bir nümunədir. Tamamilə mümkündür ki, əgər Guptanın məqaləsi Yerin əslində kvadrat olduğunu söyləsəydi, Google indi də planetimizin forması ilə bağlı suala cavab olaraq onu verərdi. İnternetdə axtarış edərkən, həmişə məlumat mənbəyini iki dəfə yoxlamalı və təkzibedilməz bir fakt kimi axtarış motoru tərəfindən diqqətlə sürüşdürülmüş ilk keçidə etibar etməməlisiniz.