YADA DÜŞƏR XATİRƏLƏR

(AZpressAZ-in arxivindən: 2023-cü il)

Yerin altında həyat-BUNKERLƏR

Şəxsi tikintidəki bunkerlər ən çox fövqəladə hallardan qorunmaq və ya xüsusilə qiymətli əşyaların saxlanması üçün nəzərdə tutulmuş yeraltı qurğular kimi başa düşülür. Təcrübələr göstərir ki, bu cür obyektlərə aşağıdakılardan yaranan təhlükələrdən müəyyən qədər qorunmaq istəyən zəngin müştərilər tərəfindən tələb olunur: 

• hərbi münaqişələrin aparılmasında;
• potensial təhlükəli obyektlərdə qəzalar nəticəsində;
• təbii fəlakətlər zamanı.

Yeraltı sığınacaqların qurulmasının əsas prinsipini aydın şəkildə nümayiş etdirir . Ancaq bu, ya dizayn mərhələsində, ya da yaxşılaşdırıla bilən əsas zirzəmi olduqda mümkündür. Digər hallarda, yaxınlıqdakı bir yerə dərinə getməli və evi hərəkətdə zirzəmi bunkeri ilə birləşdirməli olacaqsınız. 

Ən əsası, bunker yerin kifayət qədər dərinliyində yerləşməlidir. Orta hesabla sığınacaq istehsal edən şirkətlər 4-10 metr dərinlikdə işləyirlər. Bunkerin divarlarının qalınlığı adətən minimum 0,5 metrdən ideal 120 sm-ə qədər dəyişir.Bundan əlavə, bunker tamamilə hermetik olmalıdır. İnsana ilk növbədə hava lazımdır. Bunkerin tikintisi zamanı, digər şeylər arasında, şok dalğasının və ya birbaşa partlayışın nəticələrinə tab gətirəcək müasir havalandırma sistemini təmin etmək lazımdır. Sığınacaqda havanı təmizləmək üçün təkcə tüstüyə deyil, həm də müxtəlif növ bioloji təhlükələrə tab gətirə bilən universal filtrlər olmalıdır. Bundan əlavə, bunkerlərdə kənardan hava almadan oksigenin mövcudluğunu dolduran sistemlər quraşdırılmalıdır. Prinsipcə, bunkerin işinin necə dəstəklənəcəyini, yəni onun enerji təchizatını nəzərə almaq da vacibdir. 

Bunkerdə başqa nə olmalıdır:

böyük miqdarda qida və su təchizatı;
fərdi qoruyucu vasitələr.

Bunkerdə günəş işığının olmaması insan üçün çətin olacaq. Onun olmaması hər şeyə təsir edəcək: ürək və sinir sisteminin işi, toxunulmazlıq, əhval-ruhiyyə, hətta görünüş. D vitaminini qidadan da almaq olar, lakin bütün bu məhsulları bunkerdə uzun müddət lazımi miqdarda saxlamaq mümkün deyil.

Müasir bunkerlər, ilk növbədə, tikinti növü ilə fərqlənir. Bu, həm də insanın sığınacaqda nə qədər qalmağı planlaşdırmasından asılıdır. Bunkerin qiyməti onun ərazisindən və orada neçə nəfərin (və nə qədər müddət) qalacağından asılıdır. 

Kaliforniyanın Vivos kommersiya şirkəti Soyuq Müharibə zamanı Almaniyada yaradılmış köhnə hərbi bazada yerləşdirdiyi daha çox kruiz gəmisinə bənzəyən yeraltı bunker hazırlayıb. Tərtibatçılar hesab edirlər ki, bunker yaxın məsafədən nüvə partlayışına, zəlzələyə və istənilən silahlı hücuma tab gətirə bilər. Bütün daxili sistemlər avtomatlaşdırılmışdır. Yeraltı ev muxtar iqlim və ventilyasiya sistemləri, su təmizləyici qurğularla təchiz edilmişdir. Və restoranlar, tibb məntəqəsi, quyular və hətta elektrik stansiyaları var. 

Müxtəlif kataklizmlər Yerin səthi altında həyatın yaranmasına səbəb ola bilər. Onların hər birinin planetin səthinin təmizlənəcəyi öz vaxt çərçivəsi var.

Fərziyyəyə görə, planetin səthi 80 il, böyük asteroidin düşməsi ilə isə 300 il həyat üçün yararsız olacaq. Alimlər planetimizin səthində yaşamağın qeyri-mümkün olacağı bir vəziyyətin niyə yarana biləcəyi ilə bağlı müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürürlər. Onlar uzunmüddətli təhlükələrə və hər an baş verə biləcək kataklizmlərə bölünür. Birinciyə təxminən 3 milyard il ərzində baş verə biləcək qalaktikaların toqquşması daxildir. Həmçinin, növün populyasiyasında sakit bir azalma bəşəriyyətin yox olmasına səbəb ola bilər. Bəzi alimlərin fikrincə, insanlar ölə bilər və min ildən sonra planetdə bir neçə milyon insan qalacaq. 

Digər hadisələr, məsələn, elmi tipli fəlakətlər yeraltı həyatın yaranmasına səbəb ola bilər. Onlar ekosistemin məhvinə gətirib çıxarır. Müxtəlif inkişaflar planetə mənfi təsir göstərir. Alimlər artıq mümkün qlobal istiləşmə və ya soyutma barədə danışırlar. Belə şəraitdə yer üzündə yaşamaq mümkün olmayacaq və insanlar yerin altına getməli olacaqlar. Digər variant isə epidemiya, iğtişaşlar, qasırğalar, tornadolar, vulkanların oyanması, günəş alovları, ozon təbəqəsinin məhv edilməsi, maqnit qütblərinin dəyişməsi şəklində təbii fəlakətlərdir. Bütün bunlar planetin səthində bütün həyat formalarının sonuna qədər ciddi dəyişikliklərə səbəb olacaq.

Bunkerlər yeraltı suların səviyyəsinin yerləşdiyi yerə əsasən tikilir. İdeal seçim, aşağı səviyyəni yeraltı sulardan ən azı 0,5 m yüksəklikdə yerləşdirməkdir. Əks halda, döşəmə həmişə nəm olacaq. Bunkerdə bir neçə mərtəbə ola bilər. Qrunt sularının dərin olduğu yerlərdə bunker 40 və hətta 148 mərtəbəyə çata bilər. Baxmayaraq ki, bu, hələ də fantaziya kateqoriyasındandır, baxmayaraq ki, hətta imperatorların dövründə onlar 12 və ya daha çox səviyyəli dərinlikdə yeraltı şəhərlər tikmişlər.

Bunkerdə hər birinin öz məqsədi olan bir neçə blok var. Ən uzaq hissədə yataq otağı düzəldirlər. Mətbəx və gigiyena otaqları yan-yana yerləşdirilib. Ərzaq, müxtəlif zəruri əşyalar saxlamaq üçün bir blok üzərində düşünməyinizə əmin olun. İdeal olaraq, bu otaqlar ayrılmalıdır, çünki onlar müxtəlif saxlama şərtlərini tələb edir. Özlərini qida ilə təmin etmək üçün istixana bloku verilir. Bir çox insan yerin altında yaşayırsa, o zaman alimlər üçün eksperimentlər apara biləcəkləri bir blok haqqında düşünməlisiniz. Bütün sığınacağın həyatı üçün avadanlıq yerləşdirəcək bir blok mütləq planlaşdırılır. 

Yeraltı həyatın tam olması üçün həyati dəstək sistemləri üzərində düşünmək lazımdır. Binanın içərisində yaxşı bir havalandırma sistemi qoyulur. Fəlakətin növündən asılı olaraq hava filtrləri quraşdırılır, dəyişdirilə bilən qurğular, oksigen balonları hazırlanır. Havalandırma sistemi yaratmaq üçün havanın təmizlənməsi texnologiyalarını başa düşməlisiniz. Eyni şey suya da aiddir: santexnika çəkilir, filtrlər, su nasosları, stansiyalar quraşdırılır. Gəzinti tunelləri zindanda bir dairədə gedərək təşkil edilə bilər. İstixanaları və bağları olan bir blok üzərində düşünmək artıq olmazdı. Onlarda oksigen istehsal olunacaq, həmçinin qida yetişdiriləcək. Uzun müddət yerin altında yaşamaq asan deyil. Qapalı məkan təkcə insanların psixoloji sağlamlığına deyil, həm də fizioloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Fizioloji tərəfdən təhlükə D vitamini çatışmazlığı, görmə kəskinliyində dəyişiklik ola bilər. Eşitmə və qoxuda dəyişikliklər mümkündür. Yeraltı həyat bütün orqan və sistemlərdə dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Beləliklə, oksigen çatışmazlığı ağciyər həcminin artmasına, beyin fəaliyyətinin zəifləməsinə səbəb olur. Uzun müddət qapalı vəziyyətdə qalmağın psixoloji problemləri istisna deyil. İnsan qapalı məkanda sözün əsl mənasında dəli ola bilər. Sonrakı nəsillərdə psixoloji dəyişikliklər olmayacaq, çünki onlar qapalı bir məkanda böyüyəcəklər, bunun yeganə yolu olduğuna inanırlar. Yerin altına yenicə enənlər üçün yeni şəraitə uyğunlaşmaq daha çətindir.

Yeraltı həyat fantaziya deyil, çox mümkün bir nəticədir. Müxtəlif növ kataklizmlərdən sonra planetin bərpası üçün vaxt lazımdır. Onlarla, yüzlərlə il davam edə bilər. Bu müddət ərzində bəşəriyyət yerin altında yaşaya, aktiv ola, yeni tunellər çəkə, yeni texnologiyalara yiyələnə, şəhərlər sala, onların arasında yollar çəkə bilər. Yeraltı həyat mümkündür.