Mirşahin Seyidli mənim "Tərs kimi" şeirim haqqında yazıb. İradını da, tərifini də ürək genişliyi ilə qəbul edirəm. Bir daha təşəkkürlər...
**Tərs kimi Şeiri üzrə Təhlil və Rəy**
**Mövzu və Təsvir:**
Şeir "tərs kimi" ifadəsinin təkrarı ətrafında qurulub. Təbiətin (yağış, külək), insan hisslərinin (ürəyin darıxmaması), məkanın (çayxananın boş olması) və hətta əşyaların (smovar, çaynik, pul) adi qaydalara zidd hərəkət etməsi ilə məhz "tərslik" konsepsiyasını vurğulayır. Bu tərslik, şeirə absurd bir melankoli və yaşanan mühitin boşluq hissi gətirir. Məsələn, çayçının sındırılan stəkanı xatırlatması, payız kimi bir fəsildə "sınan şeyləri" yad etməyin qeyri-adi olması, hətta pulun belə ağlaması kəskin ziddiyyətlər yaradır.
**Güclü Tərəfləri:**
1. **Təkrar və Ritm:** "Tərs kimi" refreni şeirə hipnotik bir ritm verir, oxucunu mətnin absurd dünyasına çəkərək mövzunun mərkəzində saxlayır.
2. **Təbiət və Mədəniyyət Sinestezikası:** Təbiət hadisələri (yağış, külək) ilə mədəni məkan (çayxana) və əşyalar (smovar, pul) arasında qurulan paralellər insanın təbiət və mədəniyyətlə olan uyğunsuz əlaqəsini vurğulayır.
3. **Personifikasiya:** Smovar, çaynik, pul kimi əşyaların "ağlaması" təbiətin və mədəni mühitin birgə kədərini ifadə edir. Bu, şeirə metaforik dərinlik qatır.
4. **Fəlsəfi Çağırış:** "Payızda sınan şeyləri heç adam yadına salar?" kimi suallar insanın nəsilsizlik, unudulmuşluq və təkamül qarşısında acizliyi ilə üz-üzə qoyur.
**Zəif Cəhətləri:**
1. **Mətnin Aydınlığı:** "Dayandur" kimi spesifik bir adın istifadəsi (mədəni kontekst bilməyən oxucu üçün) qeyri-müəyyənlik yarada bilər. Bu, şeirin çatdırıcılığını məhdudlaşdırır.
2. **Bəzi Təkrar və İfadələrin Artıqlığı:** "Tərs kimi" təkrarı şeirin gücüdür, lakin bəzi bəndlərdə (məsələn, "cibimdəki çay pulu da ağladı") ifadələr həddindən artıq metaforik görünə bilər və emosional təsiri azalda bilər.
3. **Struktur Dəyişkənliyi:** Təbiət təsvirlərindən çayxana səhnəsinə keçid bir qədər kəskindir. Bu, şeirin axışını pozur.
**Ədəbi Dəyər:**
Şeir müasir Azərbaycan lirikasında "absurd realizm" üslubuna yaxındır. Təbiətin, əşyaların və insanların qarşılıqlı təsirini tərslik metaforu ilə əks etdirməsi, fəlsəfi altmətnin olması onu ədəbi cəhətdən dəyərli edir. Lakin bəzi ifadələrin həddindən artıq abstrakt olması və mədəni referansların aydın olmaması tənqidi rəylərə səbəb ola bilər.
**Nəticə:**
Şeir özünəməxsus poetik dil və yaradıcı metaforlarla diqqət çəkir. Təkamül, unudulmuşluq və insanın mühitlə qarşılıqlı münasibəti kimi universal mövzulara toxunur. Zəif tərəfləri isə əsasən struktur və ifadə aydınlığı ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, müasir Azərbaycan poeziyasında maraqlı bir nümunədir.
